Bước tiến mới: cách Đông Nam Á đang nâng cao chuỗi giá trị

Đông Nam Á đã nổi lên như một bên hưởng lợi rõ ràng trong quá trình tái cân bằng thương mại và chuỗi cung ứng toàn cầu.¹ Các tập đoàn đa quốc gia từ châu Á và các khu vực khác ngày càng xem khu vực này là cơ sở sản xuất chính cho nhiều ngành trong bối cảnh tốc độ chuyển dịch bắt đầu mạnh mẽ từ sau cú sốc của đại dịch Covid-19 và được đẩy nhanh giữa những bất ổn địa chính trị đang diễn ra.2

Kết quả là, 10 quốc gia thành viên của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) sẽ được hưởng lợi từ ba xu hướng kinh tế vĩ mô:

• Đa dạng hóa chuỗi cung ứng: Các doanh nghiệp ngày càng hướng đến ASEAN để đa dạng hóa chuỗi cung ứng, bao gồm các công ty trong khu vực, ở Trung Quốc và các nơi khác ở châu Á, hoặc các tập đoàn đa quốc gia nói chung.³
• Triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ: Tốc độ tăng trưởng kinh tế trên khắp Đông Nam Á tiếp tục ổn định,⁴ với GDP dự kiến sẽ tăng 4,6% so với cùng kỳ năm trước vào năm 2024 so với mức trung bình toàn cầu là 2,4%, theo dữ liệu của IMF.⁵
• Nâng cấp sản xuất: Được thúc đẩy bởi những tiến bộ trong công nghệ và nỗ lực toàn cầu hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững, các khoản đầu tư đang đổ vào các dự án mở rộng trong lĩnh vực điện tử, bán dẫn và các hàng hóa công nghệ cao khác.⁶

Việc sắp xếp lại chuỗi cung ứng này đã mang lại nhiều lợi ích. Giai đoạn tăng trưởng tiếp theo của ngành sản xuất Đông Nam Á sẽ khó điều hướng hơn - nhưng có tiềm năng mang lại nhiều lợi ích hơn - khi các thị trường trong khu vực tìm cách nâng cao chuỗi giá trị.

Trong khi nguồn cung lao động dồi dào và giá rẻ đã giúp các nền kinh tế mới nổi của ASEAN thu hút sản xuất chi phí thấp và thâm dụng lao động, trọng tâm của nhiều quốc gia đang nhanh chóng chuyển sang ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn. Chẳng hạn, các quốc gia đang mở rộng cơ sở sản xuất trong các lĩnh vực như điện tử, bán dẫn, máy móc, xe điện và pin, cũng như dược phẩm.

Những dấu hiệu ban đầu rất đáng khích lệ. Các nền kinh tế mới nổi trên khắp Đông Nam Á đã báo cáo tổng kim ngạch thương mại hàng hóa đạt 3,6 nghìn tỷ USD trong năm 2023, tăng từ mức trước Covid là 2,8 nghìn tỷ USD vào năm 2019, theo dữ liệu của ASEAN.⁷ Ở một số quốc gia, việc nâng cao chuỗi giá trị đang diễn ra nhanh chóng trong quá trình chuyển dịch thương mại toàn cầu: tại Việt Nam, tính đến năm 2022, tổng kim ngạch xuất khẩu chiếm 93,8% GDP, tăng từ mức 54,2% năm 2010.⁸

Theo dự báo của Boston Consulting Group, khu vực ASEAN có thể tạo ra thêm tới 600 tỷ USD mỗi năm từ sản lượng sản xuất, tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hàng năm vào lĩnh vực sản xuất lên tới 22 tỷ USD, và tạo ra tới 140.000 việc làm mới mỗi năm.⁹

Thời cơ chín muồi để đổi mới trong nước

Ngành công nghiệp điện và điện tử là ngành nhận được nhiều FDI nhất ở ASEAN, giúp nâng tổng mức đầu tư lên mức kỷ lục 224 tỷ USD vào năm 2022.¹⁰ Các doanh nghiệp quốc tế như Samsung và Apple không chỉ mở rộng sản xuất ở Việt Nam¹¹ mà còn xây dựng các trung tâm R&D tại quốc gia này.¹² Malaysia, với mức tăng trưởng GDP 8,7% vào năm 2023 – cao nhất trong các nước ASEAN, đã trở thành mục tiêu chính cho tăng trưởng kinh doanh trong lĩnh vực bán dẫn, và các tập đoàn toàn cầu như Intel và Infineon đã cam kết đầu tư hàng tỷ đô la vào quốc gia này.¹³ Để tận dụng xu hướng này, chính phủ dự kiến đào tạo và nâng cao kỹ năng cho 60.000 kỹ sư Malaysia nhằm định vị quốc gia như một trung tâm R&D về bán dẫn.¹⁴

Ở Thái Lan, quốc gia vốn đã có thế mạnh về thực phẩm đóng gói¹⁵ và sản xuất ô tô cho các thương hiệu toàn cầu lớn,¹⁶ ngành công nghiệp dược phẩm đang chuyển từ chủ yếu sản xuất thuốc generic sang phát triển các phương pháp điều trị riêng.¹⁷ Philippines đang đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài, điều này có thể củng cố thế mạnh của quốc gia này trong lĩnh vực thuê ngoài quy trình kinh doanh và sản xuất linh kiện điện tử, công nghệ.¹⁸ Bên cạnh đó, Indonesia đang trên đường tận dụng trữ lượng niken khổng lồ - yếu tố then chốt cho chuỗi cung ứng xe điện (EV) toàn cầu - để trở thành một nhà sản xuất xe điện và ắc quy xe điện lớn.¹⁹

Ngoài ra, cũng cần các khoản đầu tư đáng kể để thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng và đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững ở ASEAN, khu vực có nhu cầu năng lượng lớn thứ tư thế giới, sau Trung Quốc, Hoa Kỳ và Ấn Độ.²⁰ Một nửa số công ty lớn nhất thế giới đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng không, đồng thời cũng sẽ tìm cách xanh hóa chuỗi giá trị của mình.²¹ Do đó, các quốc gia Đông Nam Á sẽ cần áp dụng các lộ trình khả thi để chuyển đổi hệ thống năng lượng nhằm tiếp tục thu hút đầu tư từ các tập đoàn đa quốc gia và xây dựng thị phần trong thương mại toàn cầu.

Xu hướng bùng nổ tiêu dùng sắp tới

Thị trường tiêu dùng của ASEAN có một tương lai tươi sáng. Vị thế ngày càng tăng của khu vực trong chuỗi cung ứng toàn cầu và việc nâng cao chuỗi giá trị đang thúc đẩy đô thị hóa, tăng lương và tăng nguồn tiết kiệm trong nước. Tiêu dùng chiếm khoảng 60% GDP của ASEAN và đã là yếu tố chính trong quá trình phục hồi sau đại dịch của khu vực.²² Trong quý đầu năm 2024, sự gia tăng tiêu dùng tư nhân phần lớn đã bù đắp cho việc giảm tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh môi trường bên ngoài đầy thách thức.²³

Đến năm 2030, khi 70% dân số ASEAN - hiện đang ở mức hơn 670 triệu người²⁴ - dự kiến sẽ đạt mức thu nhập trung lưu, thị trường tiêu dùng có thể đạt 4 nghìn tỷ USD.²⁵ Nhu cầu sẽ tăng đối với nhiều loại sản phẩm, từ điện tử đến ô tô, và các dịch vụ như giáo dục, chăm sóc sức khỏe và giải trí.²⁶

Khi người tiêu dùng trong khu vực ngày càng đón nhận quá trình số hóa,²⁷ một phần ngày càng tăng trong hoạt động tiêu dùng sẽ diễn ra trong nền kinh tế kỹ thuật số sôi động, hiện đang được dẫn đầu bởi thương mại điện tử, dịch vụ tài chính số, các nền tảng vận chuyển và giao đồ ăn, cũng như du lịch và truyền thông trực tuyến.²⁸

Theo một báo cáo chung của Temasek và Google cùng các đối tác khác, nền kinh tế kỹ thuật số ở sáu nền kinh tế lớn nhất của khu vực - Indonesia, Thái Lan, Singapore, Việt Nam, Malaysia và Philippines - được ước tính có giá trị hàng hóa tổng cộng 218 tỷ USD vào năm 2023 và đang trên đà đạt 600 tỷ USD vào năm 2030.²⁹

Theo đuổi các cơ hội tăng trưởng kinh doanh trong môi trường này đòi hỏi doanh nghiệp phải có các giải pháp ngân hàng thông minh và hiểu biết sâu sắc về thị trường địa phương trong khu vực. TradePay của HSBC, công nghệ đang được triển khai tại các thị trường được chọn vào năm 2024, là một giải pháp tài trợ thương mại kỹ thuật số giúp tài trợ kịp thời cho chuỗi cung ứng ASEAN với tốc độ xử lý khoản vay dưới một phút.³⁰ Mạng lưới của HSBC trong khu vực hiện đã phục vụ 2,5 triệu khách hàng bán lẻ và 30.000 doanh nghiệp - và nắm bắt hơn 93% GDP và thương mại quốc tế của ASEAN.³¹

Trong khi đó, sự mở rộng của các doanh nghiệp trong nước và quốc tế ở ASEAN nhằm theo đuổi những cơ hội này dự kiến sẽ thúc đẩy nhu cầu về các dịch vụ pháp lý, tài chính và tư vấn.³² Các doanh nghiệp muốn cung cấp những dịch vụ này ở ASEAN có thể tận dụng lực lượng lao động có trình độ, khả năng số hóa và tính kết nối rộng rãi của khu vực này. Nguồn nhân lực có kỹ năng của ASEAN có sức hấp dẫn đáng kể: đây được đánh giá là đặc điểm hấp dẫn nhất của khu vực đối với các doanh nghiệp quốc tế trong một cuộc khảo sát của HSBC năm 2023.³³

Tiếp cận cơ hội ở ASEAN

ASEAN đang đi đúng hướng để trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030.³⁴ Các doanh nghiệp muốn nắm bắt những cơ hội này bằng cách gia nhập hoặc mở rộng trong khu vực cần xem xét nhiều yếu tố khi tìm hiểu môi trường pháp lý và sắc thái văn hóa trên 10 quốc gia thành viên.

Điều này bao gồm việc có một chiến lược kỹ lưỡng để tăng trưởng kinh doanh, bao gồm lựa chọn thị trường và bản địa hóa, cũng như hiểu biết sâu sắc về cách tận dụng mạng lưới các hiệp định thương mại và ưu đãi đầu tư của khu vực.

Với hơn 135 năm hoạt động tại ASEAN, HSBC có thể hỗ trợ khách hàng thông qua mạng lưới rộng khắp trong khu vực và trên toàn cầu, cung cấp hỗ trợ về động lực thị trường địa phương và chuỗi cung ứng, đồng thời mang lại khả năng kết nối quốc tế.³⁵ Quỹ Tăng trưởng ASEAN trị giá 1 tỷ USD mới ra mắt của chúng tôi được thiết kế cho các doanh nghiệp đang mở rộng nhanh chóng tại sáu thị trường trong khu vực - Indonesia, Singapore, Malaysia, Thái Lan, Philippines và Việt Nam.³⁶

Các cơ hội đang nổi lên ở ASEAN là một trong những cơ hội thú vị nhất trên thế giới, nhưng các công ty tìm cách hưởng lợi từ các cơ hội này có thể phải đối mặt với những thách thức đáng kể nếu bắt đầu hành trình này mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Có được đối tác ngân hàng phù hợp là một khởi đầu tốt.