Cơ hội kinh doanh: Cuộc cách mạng thanh toán kỹ thuật số ở Đông Nam Á

Đối với người dân tại các nền kinh tế phát triển nhất thế giới, cuộc cách mạng thanh toán kỹ thuật số chủ yếu là vấn đề về sự thuận tiện, và những ngày đánh cá bằng túi và mở ví tiêu tiền dần dần trở thành dĩ vãng.

Trong khi đó, tại các thị trường đang phát triển, cuộc cách mạng này đang thay đổi cuộc sống. Đông Nam Á là khu vực có tốc độ chuyển đổi nhanh nhất thế giới.

Trên thực tế, không chỉ là một trong những khu vực tăng trưởng năng động nhất trong nền kinh tế toàn cầu, các quốc gia thuộc Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang trở thành đại siêu thị tiếp theo về tài trợ cho người tiêu dùng kỹ thuật số¹. ASEAN là khu vực phát triển nhanh nhất thế giới về ví di động, với số lượng tài khoản đang hoạt động trong số các quốc gia ASEAN-5 + Việt Nam được dự báo sẽ tăng hơn ba lần lên khoảng 440 triệu vào năm 2025².

Sự tăng trưởng bùng nổ này được thúc đẩy bởi một số yếu tố.

Đông Nam Á đang trải qua làn sóng số hóa. Khu vực này đã có thêm 400 triệu người dùng Internet mới trong năm đầu tiên xảy ra đại dịch toàn cầu và 70% dân số ASEAN hiện đang sử dụng Internet³. Cuộc khủng hoảng Covid-19 cũng đã kích hoạt quá trình mở rộng thương mại điện tử và nhu cầu chuyển khoản cũng như thanh toán không tiếp xúc mà ngay cả khi đại dịch suy yếu cũng không hề sụt giảm.

Ngược lại, mặc dù số người sử dụng Internet tăng lên, khoảng 70% người trưởng thành ở Đông Nam Á người lớn vẫn chưa có tài khoản ngân hàng hoặc chưa sử dụng các dịch vụ tài chính thông thường⁴. Ngoài ra, các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs), chiếm 97% số lượng doanh nghiệp và hai phần ba lực lượng lao động của khu vực⁵, thường không được tiếp cận với tài chính chính thống và phải đối mặt với khoảng trống tài trợ 300 tỷ USD⁶.

Việc thu hẹp khoảng cách đó rất quan trọng đối với sự thịnh vượng trong tương lai của khu vực. Thật vậy, Ngân hàng Phát triển Châu Á⁷ đã xác định việc củng cố các MSME là yếu tố quan trọng nhất trong công cuộc phục hồi kinh tế sau đại dịch của Đông Nam Á. Nghiên cứu⁸ cho thấy ba phần tư MSME của khu vực muốn tiếp cận với nhiều khoản thanh toán kỹ thuật số hơn, trong khi một nửa muốn số hóa nhiều hơn trong hoạt động cho vay.

“Kết hợp các yếu tố này đã tạo điều kiện lý tưởng cho các dịch vụ tài chính số nở rộ ở Đông Nam Á,” Ông Herani Hermawan, Giám đốc Giải pháp Thanh toán Toàn cầu, HSBC Indonesia cho biết. “Ở các quốc gia trong khu vực như Indonesia và Philippines có dân số lớn, phân tán cao và thường ở xa, tài chính kỹ thuật số đang được chứng minh là có khả năng chuyển đổi đặc biệt.”

Indonesia đã nổi lên là thị trường thanh toán kỹ thuật số lớn nhất trong ASEAN. Khối lượng thanh toán đã tăng gần 40% vào năm 2020 và các nền tảng thương mại điện tử đã tăng gấp đôi giá trị giao dịch lên khoảng 430 nghìn tỷ rupiah (khoảng 30,1 tỷ USD)⁹.

Đây là biểu hiện của sự thay đổi cơ bản trong văn hóa thương mại trước đây vốn coi trọng các giao dịch bằng tiền mặt hơn tất cả các giao dịch khác – một phần là vì quần đảo gồm 6.000 hòn đảo rải rác có người sinh sống của Indonesia khiến nhiều cộng đồng không còn lựa chọn thay thế nào khác.

Quá trình thay đổi được thúc đẩy bởi ngân hàng trung ương Indonesia với việc giới thiệu một hệ thống mã QR quốc gia bắt buộc (Tiêu chuẩn Mã Phản hồi Nhanh của Indonesia, hay QRIS) với mục đích kích thích thanh toán kỹ thuật số tương tác giữa 65 triệu MSME của đất nước và nhiều người tiêu dùng gặp khó khăn với việc truy cập vào thẻ tín dụng và các dịch vụ tài chính chính thống khác.

Điều này đặc biệt quan trọng đối với tăng trưởng trong tương lai của Indonesia. MSME chiếm khoảng 61% nền kinh tế của cả nước nhưng đang gặp khó khăn về tiếp cận tín dụng. Mức thiếu hụt tài chính 50-70 tỷ USD trong khu vực MSME đã dẫn đến ước tính tạo ra giá trị bị mất là 130 tỷ USD.

Các ngân hàng có vai trò quan trọng trong việc thu hẹp những khoảng trống này và thúc đẩy quá trình chuyển đổi.

“Trong thị trường tiền điện tử, các ngân hàng sẽ ngày càng đóng vai trò là kênh huy động vốn vì sự tăng trưởng trên thị trường này phụ thuộc vào việc tăng mức độ sở hữu thẻ và tài khoản ngân hàng,” Ông Winnie Yap, Giám đốc Giải pháp Thanh toán Toàn cầu, HSBC Singapore cho biết. “Ví di động cần liên kết với cơ sở hạ tầng do ngân hàng điều hành để rút tiền vào hệ thống độc quyền của ngân hàng.”

Philippines cũng là một câu chuyện tương tự. Mặc dù các khu vực nông thôn xa xôi của quần đảo này vẫn bị tách biệt khỏi nền kinh tế kỹ thuật số bởi cơ sở hạ tầng kém phát triển và thiếu hụt kỹ năng, việc áp dụng kỹ thuật số vẫn đang khởi sắc. Trong số những nhà buôn trên mạng, 97% chấp nhận thanh toán kỹ thuật số và hai phần ba đã áp dụng các phương tiện cho vay kỹ thuật số. Theo một cuộc khảo sát, khoảng 40% thương nhân nói rằng họ sẽ không thể sống sót sau đại dịch nếu không tiếp cận với các nền tảng kỹ thuật số.¹⁰

Tương tự như vậy, là quốc gia nhận kiều hối nhiều nhất trong khu vực, ví di động đã hợp tác với các ngân hàng và các nhà cung cấp dịch vụ khác để cung cấp dịch vụ chuyển tiền quốc tế rẻ hơn như là một tính năng chính.

Trong lịch sử, sự phát triển của dịch vụ tài chính kỹ thuật số đã tập trung vào người tiêu dùng cá nhân hơn là doanh nghiệp nhỏ. Khi ngày càng có nhiều người ở Đông Nam Á sử dụng ví ảo, kết nối các MSME vào lĩnh vực tài chính kỹ thuật số mới sẽ là một phần quan trọng trong tương lai kinh tế của khu vực.

Các ngân hàng là trung tâm của mục tiêu này. Ví dụ như, bằng cách cải thiện khả năng thanh toán của người bán và tích hợp các luồng thanh toán ví di động trên các kênh trực tuyến và ngoại tuyến¹¹, các ngân hàng có thể giải quyết các nhu cầu cụ thể của MSME và kích thích thương mại vi mô vốn đang chiếm ưu thế trong phần lớn hoạt động kinh tế của khu vực. Đối với các giao dịch xuyên biên giới, các ngân hàng từ lâu đã dẫn đầu trong lĩnh vực thanh toán có vị thế vững chắc để tạo ra các dịch vụ tích hợp cho doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng bán lẻ.

Ví kỹ thuật số của HSBC dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ là một ví dụ về cách các ngân hàng có thể khiến hệ thống thanh toán thương mại vận hành trôi chảy và mở ra con đường mới cho các doanh nghiệp. Tài khoản kỹ thuật số, đa tiền tệ với mức phí thấp cho phép thực hiện các giao dịch cục bộ nhanh chóng và quản lý vốn theo thời gian thực trên một nền tảng duy nhất, an toàn.

Khi ASEAN ngày càng hội nhập về kinh tế, các dịch vụ như ví kỹ thuật số sẽ đẩy nhanh quá trình mở rộng của các công ty địa phương trong quá trình khám phá các cơ hội mới trong khu vực.

“Cuộc cách mạng tài chính kỹ thuật số thường được miêu tả như một điều gì đó sẽ làm cho ngân hàng trở nên ít phù hợp hơn,” Ông Shayan Hazir, Giám đốc Giải pháp Thanh toán Toàn cầu, Ngân hàng HSBC Malaysia Berhad cho biết. “Trên thực tế, ngân hàng sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc định hình bức tranh kinh tế tương lai của Đông Nam Á. Bằng cách kết hợp chuyên môn truyền thống hiện có với các công nghệ tài chính mới, các ngân hàng sẽ đi đầu trong một thời đại mới của hòa nhập tài chính.”

Được biên soạn với sự hợp tác của Bloomberg Media Studios